The main purpose of this chapter is to present a comparative overview of the Islamic education in Balkan countries (Albania, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Greece, Kosovo, Macedonia, Montenegro, Romania, Serbia, and Slovenia). Muslim population of these countries is around nine million and is characterized by cultural, ethnical, and linguistic heterogeneity. The Muslim presence in these countries is evident since the fifteenth century, when also the first centers of learning can be traced. Over the centuries, those centers have gone through changes and transformations trying to preserve the Islamic character of its purpose while adopting traditional forms of its being to contemporaneous streams in the society. The chapter focuses on the status of Islamic education in Balkan countries, forms of its organization, curricular paradigms, content structuring, and teaching staff. The discourse is contextualized in the sociopolitical circumstances identified as relevant for molding the Islamic education arrangements in these countries, which are more or less common to all of them. These are (a) Ottoman cultural influences, (b) establishment of local national regimes at the beginning of the twentieth century and the rule of Austro-Hungarian Monarchy in certain parts of the region, (c) establishment of Communist regime in the aftermath of WWII (except for Greece), and (d) liberalization of state-religion relations encouraged by democratic processes. The analyses indicate existence of quite similar organizational forms of Islamic education across the selected countries, although with different levels of diversification and institutionalization. However, the main differences are noticed in terms of curricular paradigm and the status of Islamic education within the frame of the official state system.

International handbooks of religion and education
Springer (2018): 809-824

.Hadžiomerović, Amina Isanović. “Islamic Education in the Balkans.” International handbooks of religion and education, Edited by Holger Daun and Arjmand Reza. Heidelberg, Springer (2018): 809-824

مولف در این مقاله که در «دست‌نامه آموزش اسلامی» منتشر شده، بر کشورهای حوزه بالکان که حدود نه میلیون مسلمان را در خود جای داده‌اند تمرکز کرده و سعی داشته تا مسئله آموزش اسلامی در این کشور را به صورت خاص مورد بررسی قرار دهد. او این آموزش‌ها را از منظر شکل‌های سازمانی، پارادایم‌های مربوط به برنامه‌ تحصیلی، ساختار محتوایی و کادر تدریسی مورد بررسی قرار داده است.
این مقاله یکی از بهترین آثار در زمینه آموزش اسلام در بالکان است. در صورتی که قرار باشد مقاله‌ای در این زمینه به فارسی منتشر شود، بدون شک این اثر یکی از مهم‌ترین هاست زیرا از یک سو انگلیسی است، از سوی دیگر توسط فردی ساکن این منطقه به انتشار درآمده و از سوی دیگر نسبتا جدید است. اما باید در نظر داشت که یک مقاله عمومی است و وارد جزئیات آموزش اسلام در یک کشورخاص نمی‌شود بلکه درباره هر یک از کشورهای مذکور یک خلاصه فشرده را ارائه می‌دهد.

امینه عیسانوویچ هاژیومروویچ: استاد دانشکده فلسفه در دانشگاه سارایوو، بوسنی و هرزگوین

سلب مسئولیت

  • اطلاعات ارائه‌شده در مطالب این وب‌سایت توسط تیم تحریریه وبسایت اطلس شیعه و به فراخور نیازسنجی صورت گرفته و اهداف مؤسسه گردآوری شده است.
  • تحریریه اطلس شیعه به علت حساسیت بعضی از موضوعات ارائه شده، همواره در تلاش بوده است که محتوایی دقیق و صحیح منتشر کند؛ با این حال هیچ‌گاه توصیه‌ نمی‌کند که در موارد حساس و تصمیم گیری های مهم از اطلاعات موجود در مقالات سایت استفاده شود و در تمامی موارد،‌ در درجه اول کاربران را به مشورت با متخصصان و تماس مستقیم با مؤسسه توصیه می‌کنیم.
  • تیم اطلس شیعه به‌هیچ عنوان مسئولیت مطالب و توصیه‌های نقل شده در مطالب را بر عهده نمی‌گیرد و مسئولیت این مطالب و توصیه‌ها با گوینده اصلی خواهد بود.
  • در نهایت وب‌سایت اطلس شیعه مسئولیت هرگونه استفاده از مطالب موجود در این وب‌سایت یا هر اقدامی که با تکیه بر مطالب این سایت صورت گرفته و منجر به ایجاد مشکلی برای کاربران شده است را از خود سلب می‌کند.
  • علی‌رغم سلب مسئولیت اطلس شیعه از استفاده از مطالب وب‌سایت،‌ تیم تحریریه ما همیشه صحت و دقت هر محتوایی را قبل از انتشار بررسی می‌کند و درصورت لزوم،‌ مقالات خود را در بازه‌های زمانی مختلف به‌روزرسانی می‌کند. با این حال لازم است کاربران قبل از اتخاذ تصمیم بر اساس مقالات وبسایت و یا بکارگیری توصیه های نقل شده در این مقالات، ضمن تأمل، اقدام به مشورت با متخصصین اطلس شیعه نموده و سپس‌ اقدام نمایند.
  • وب‌سایت اطلس شیعه گاها در نگارش مقالات خود به وب‌سایت‌های مختلفی لینک داده است که این امر صرفا جهت ذکر منبع یا ارجاع دادن به صفحه‌ای دیگر (برای اطلاعات بیشتر و…) می‌باشد. وجود لینک یک وبسایت دیگر در اینجا به معنای تایید استفاده از مطالب، خدمات و محصولات این وب‌سایت‌ها توسط اطلس شیعه نیست و مسئولیت استفاده از این مطالب/خدمات/محصولات برعهده کاربر و سایت ارائه‌دهنده محتوا/خدمت/محصول است.
  • وب‌سایت اطلس شیعه برای آشنایی کاربران با محصولات فرهنگی و بهره‌بردن از محتوای محصولات فرهنگی-هنری برتر دنیا، گاها به معرفی کتب، مقالات، مجلات، فیلم‌های مستند و سایر محصولات چندرسانه ای خواهد نمود. فرآیند ایده‌یابی و آماده‌سازی این گروه از محتوا همواره در چهارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران انجام شده‌است. سپاسگزار خواهیم بود اگر مغایرت احتمالی محتوا با قوانین و یا مشکلات دیگر در صحت و دقت محتوا را به ما گزارش کنید تا فورا اصلاح شود.
  • وبسایت اطلس شیعه در فرایند پیش‌برد پروژه‌ها، گاها به معرفی شخصیت‌های حقیقی و حقوقی خواهد پرداخت. در این گروه از محتوا همواره تلاش تحریریه اطلس شیعه بر صحت سنجی اطلاعات، ارائه محتوای منصفانه و دوری از جانب‌داری و رفتارهای اقلیت ستیز بوده است. با این حال دریافت نظرات و انتقادات شما در این خصوص مزید امتنان است. در صورتی که تصور می‌کنید مطالب ارائه شده نسبت به یک شخصیت حقیقی یا حقوقی دور از واقع است، حتما مراتب را به ما گزارش دهید تا اقدام مقتضی صورت پذیرد. تیم تحریریه ما همواره پذیرای دیدگاه‌های تازه خواهد بود.
  • اطلاعات مکانی و جغرافیایی ارائه شده در وبسایت اطلس شیعی صرفا تقریبی و بر اساس اطلاعات موجود در فضای وب جمع‌آوری شده است و در صورت استفاده از این اطلاعات جهت مسیریابی و ارسال مرسولات، اطلس شیعه مسئولیت خسارات احتمالی را به عهده نخواهد گرفت.

سیاست حفظ حریم شخصی

وب‌سایت اطلس شیعه طبق قوانین جرایم رایانه‌ای متعهد می‌شود که اطلاعات کاربران را با تمام امکاناتی که در اختیار دارد محافظت کند و به هیچ‌عنوان این اطلاعات را در اختیار سازمان‌ها و مراکز دیگر به منظور تبلیغات یا خدمات دیگر ارائه ندهد.
همچنین ما این امکان را در اختیار کاربران قرار داده‌ایم تا کاربران در صورت عضویت در سایت اطلس شیعه بتوانند، اطلاعات خود را ویرایش کنند یا در صورت درخواست برای حذف کاربری خود با ارسال درخواست به تیم پشتیبان این امکان برای آنها فراهم گردد.

ما چه اطلاعاتی را از کاربران جمع‌آوری می‌کنیم و چرا ؟
هنگام ورود شما به سایت اطلاعاتی همچون دفعات بازدید شما از سایت، مدت زمان حضور شما در سایت، نسخه مرورگر، دستگاهی که با آن سایت را مشاهده می‌کنید، منطقه جغرافیایی شما و اطلاعات فنی دیگر که جهت بهینه‌سازی و بررسی ترافیک سایت به ما کمک خواهد کرد. این اطلاعات به هیچ عنوان به سازمان‌های ثالث فروخته نخواهد شد و فقط جهت بهبود سایت اطلس شیعه استفاده خواهد شد.
وقتی بازدیدکنندگان نظری در سایت ارسال می‌کنند، ما داده‌هایی که از کاربر هنگام نظر به جا مانده را جمع‌آوری می‌کنیم، مثل آدرس ایمیل، آدرس IP (نشانی پروتکل اینترنت)، زمان ارسال نظر و همچنین اگر آدرس ایمیل شما در سرویس که Gravatar ارائه می‌دهد ذخیره شده باشد، بعد از تائید نظر شما، تصویر کاربری شما در این سایت به نمایش در خواهد آمد.
اگر تصویری را در یکی از سرویس‌های ارائه شده در سایت اطلس شیعه قرار می‌دهید باید توجه کنید که این تصویر حاوی داده‌هایی درباره‌ی موقعیت مکانی مشخص (EXIF GPS) نباشد. بازدیدکنندگان دیگر می‌توانند بعد از ذخیره سازی تصویر موقعیت مکانی این تصاویر را استخراج کنند.

کوکی‌ها
بعد از به اشتراک گذاشتن نظر در وبسایت، شما می توانید تصمیم بگیرید که نام، نشانی ایمیل و وبسایت‌تان در کوکی ذخیره بشود یا خیر. در این زمینه حق انتخاب دارید اما در صورت پذیرش ذخیره‌ی اطلاعات در کوکی، در مراجعات بعدی خود به وبسایت برای اشتراک‌گذاری نظرات، نیاز به پُر کردن فرم اطلاعات نام‌برده نخواهید داشت. ماندگاری کوکی‌ها در وبسایت به مدت 1 سال است.
اگر در وبسایت دارای حساب کاربری باشید و با آن به وب وارد بشوید، ما اقدام به تنظیم کوکی موقت برای شما می‌کنیم تا مشخص شود که مرورگر شما پذیرای کوکی‌ها هست یا خیر. این کوکی شامل هیچ داده‌ی شخصی و خصوصی نیست و با بستن مرورگرتان متوقف می‌شود.
بعد از اینکه به حساب کاربری خود در وبسایت وارد می‌شوید، چندین کوکی برای ذخیره‌ی اطلاعات ورودتان و انتخاب‌هایی که در صفحه‌ی وبسایت صورت داده‌اید، نصب و تنظیم می‌شوند. کوکی‌های ورودی به مدت 7 روز فعال هستند و اطلاعات انتخاب صفحاتی که داشته‌اید نیز در طول 1 سال در دسترس قرار خواهند داشت. اگر گزینه «من را به خاطر بسپار» را انتخاب کنید، در طول 2 هفته آینده، ورود شما بدون نیاز به وارد کردن مجدد نام کاربری و کلمه عبور خواهد بود. در صورتی که از حساب کاربری خود خارج بشوید، کوکی‌های ورود از بین می‌روند.
وب‌سایت اطلس شیعه از این کوکی‌ها تنها به منظور ایجاد تجربه کاربری بهتر برای بازدیدکنندگان خود استفاده می‌کند و هیچ‌گونه استفاده تبلیغاتی از این کوکی‌ها در نظر گرفته نخواهد شد.

تا چه مدت اطلاعات شما را نگهداری می‌کنیم ؟
اگر در وبسایت ما نظر خود را به اشتراک بگذارید، نظر و داده‌های متای آن به مدت نامحدود نگهداری و ذخیره خواهد شد. در این صورت امکان پیگیری نظرات به‌صورت خودکار مقدور می‌شود و نیازی به نگه داشتن نظراتِ در انتظار بررسی نخواهد بود.
کاربرانی که در وبسایت ما ثبت‌نام می‌کنند، اطلاعات کاربری‌شان نیز حفظ و ذخیره می‌شود. تمام کاربران می‌توانند اطلاعات خود را مشاهده کنند، آنها را ویرایش کنند یا اطلاعات شخصی خود را هر وقت که مایل باشند، پاک کنند. (فقط امکان تغییر نام کاربری وجود ندارد). مدیران وبسایت نیز می‌توانند این اطلاعات را رؤیت و ویرایش کنند.
دیدگاه‌های بازدیدکننده ممکن است از طریق یک سرویس تشخیص هرزنامه خودکار بررسی شوند.

حقوق شما در رابطه با داده‌های خود چیست؟
اگر در این وبسایت، صاحب حساب کاربری باشید، یا نظری به اشتراک بگذارید، حق درخواست فایل داده‌های شخصی خود – یعنی داده‌هایی که ما از شما دریافت و نگهداری کرده‌ایم- را دارید. این داده‌ها شامل هر چیزی است که در وبسایت بر جای گذاشته‌اید. ضمنا حق درخواست برای پاک کردن تمام داده‌های شخصی‌تان نیز کاملا محفوظ است. البته این داده‌ها مواردی را که برای اهداف مدیریتی، قانونی و امنیتی در اختیار داریم، شامل نمی‌شود.

تغییرات در سیاست حفظ حریم خصوصی کاربران
باتوجه به اینکه تغییرات در این برگه بسیار کم است، اما امکان دارد باتوجه به تغییرات در سایت این دسترسی‌ها تغییر بکند و ما ناچار به اعمال تغییرات جدید باشیم که در این صفحه تمام آنها افزوده خواهند شد و استفاده شما از این وب‌سایت به منزله پذیرش این قوانین است. در صورت داشتن هرگونه سوال یا ابهام درباره موارد بالا می‌توانید آنها را به اطلاع ما برسانید تا پاسخ تمام پرسش‌های شما ارسال گردد.