روسیه پهناورترین کشور جهان است که در قسمت شرقی اروپا و بخش شمالی آسیا قرار دارد. این کشور به دو بخش روسیه اروپایی و روسیه آسیایی تقسیم می‌شود. پایتخت روسیه شهر مسکو است که در بخش اروپایی قرار گرفته است. روسیه با حدود ۱۴۶ میلیون نفر، نهمین کشور پرجمعیت دنیاست.[۱] زبان رسمی روسیه، روسی است؛ ولی ۲۷ زبان رسمی دیگر نیز در این کشور رواج دارند.
در مجموع ۱۶۰ گروه قومی در این کشور سکونت دارند. تاتارها ۳٫۹ درصد جمعیت روسیه را تشکیل داده و بزرگترین اقلیت قومی این کشور محسوب میشوند. همچنین، نژادهای اوکراینی، چوواش، باشقیر، چچنی، و … نیز در روسیه یافت میشوند.[۲]
مسیحیت ارتدکس، بزرگترین دین و آئین سنتی روسیه است.[۳] حدود ۷۱ درصد مردم روسیه پیرو مسیحیت ارتدکس، ۱۵ درصد بدون وابستگی دینی، و ۱۰ درصد نیز مسلمان هستند.[۴] مناطقی مانند قفقاز شمالی، اورال و غرب سیبری، و جمهوریهای آدیغیه بیشترین جمعیت مسلمانان را در خود جای داده‌‌اند.[۵] اکثر مسلمانان روسیه اهل سنت می‌‌باشند و جمهوریهای خودمختار چچن و تاتارستان مهم‌ترین مراکز اهل سنت در این کشور محسوب میشوند.
ورود تشیّع به روسیه به زمان انعقاد قرارداد ترکمنچای برمی‌‌گردد، که طی آن ۱۷ شهر ایران که اکثراً شیعه نشین بودند تحت تسلّط روسیه قرار گرفتند.[۶] جمعیت شیعیان روسیه از ۱۶۵ هزار تا حدود ۲ میلیون نفر برآورد شده است. جمهوری خودمختار داغستان مهم‌ترین منطقه شیعه نشین روسیه به حساب می‌‌آید.[۷] بعد از قرارداد ترکمنچای، تشیّع در روسیه سه دورهی مختلف را تجربه کرد: ۱- از زمان انعقاد قرارداد تا انقلاب اکتبر ۱۹۱۷؛ در این دوره تمامی مسلمانان، از جمله شیعیان، از حق تحصیل محروم بودند.[۸] ۲- از انقلاب اکتبر تا فروپاشی شوروی؛ دورهی آغاز تعامل بیشتر شیعیان و مسیحیان و نیز بیداری و تحرک درونی شیعیان است که با الهام از انقلاب اسلامی ایران ایجاد شد.[۹] ۳- از فروپاشی شوروی تا به امروز؛ علیرغم آزادی فعالیت‌‌های دینی در این دوران، شیعیان روسیه همچنان محروم از دسترسی به معارف دینی بودند. البته فعالیت طلّابی که برای تحصیلات دینی به ایران آمده بودند توانست به گسترش بیشتر تعالیم دینی در میان شیعیان روسیه کمک کند.[۱۰]
در روسیه مساجد متعددی وجود دارد مانند مسجد قل شریف در قازان و مسجد جامع مسکو که بزرگترین مسجد اروپا نیز به شمار می‌رود.[۱۱] مراکز اسلامی (شیعه و سنی) نیز در این کشور فعالیت میکنند از جمله مرکز مذهبی اسلامی مسلمانان اهل تشیّع[۱۲]، مسجد جامع دربند (یکی از قدیمی‌‌ترین مساجد جهان اسلام)[۱۳]، و انجمن اهل بیت شیعیان.[۱۴]
منابع:
[۱] https://www.worldometers.info/world-population/russia-population/
[۲] https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87
[۳][Eastern Europe، Russia and Central Asia, respecting christianity islam buddhism judaism and other, p12-27]
[۴]“Religious Belief and National Belonging in Central and Eastern Europe”. Pew Research Center. 10 May 2017. Retrieved ۹ September ۲۰۱۷.
[۵] https://islam-today.ru/blogi/rafik-muhametsin/islam-v-sovremennoj-rossii/
[۶] مشرق نیوز؛ نخستین شیعیان تحت حاکمیت روس
[۷] https://fa.wikishia.net/view/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87
[۸] Демьянова А.И. Религиозность: тенденции и особенности проявления, Воронеж, ۲۰۱۲. c. 60-71.
[۹] Алов А.А., Владимиров Н.Г. Мусульманские этносы России // Ислам в России. Вериги.ру. Проверено ۱۶ декабря ۲۰۱۳.
[۱۰] مشرق نیوز؛ نخستین شیعیان تحت حاکمیت روس
[۱۱] https://www.thenational.ae/arts-culture/book-review-russia-s-muslim-heartlands-reveals-diverse-population-1.723230
[۱۲] پایگاه اطلاع رسانی صدای شیعه، ۱۳۸۸، آدرس اینترنتی: www.sedayeshia.com، تاریخ دسترسی، آذرماه ماه ۱۳۹۳.
[۱۳] تابناک داغستان دیار آشنای مسلمانان
[۱۴] بانک مقالات جهان اسلام
