هر چه بر سرعت خود بیفزاید، از راه دورتر مى‌شود.
مقدمه
بی‌تردید شنیدن تجربیات دیگران در هر موضوعی، قبل از هر گونه اقدام در آن مورد امری ضروری است و علاوه بر اتقان عملکرد، ما را از تکرار اشتباهات باز می‌دارد. مطالعه و بررسی هر موضوع از منظر افراد کارشناس و خبره که دیدگاه‌ها و سلایق مختلفی نیز دارند به ما کمک می‌کند تا با بصیرت و آگاهی بیشتر نسبت به ابعاد مختلف آن موضوع به تصمیم رسیده و عملکردی صحیح‌تر داشته باشیم. تجربه‌نگاری و ثبت مشاهدات افراد از مصادیق مطالعات تاریخی نیز محسوب می‌گردد. نظر در آثار و سیره گذشتگان در روایات ما نیز مورد توصیه بوده است. امیرالمومنین در نامه خود به امام مجتبی «علیه‌السلام» می‌فرماید: «فرزندم! من هر چند عمر پیشینیان را یکجا نداشته‌ام، ولى در اعمال آنها نظر افکندم، در اخبارشان اندیشه نمودم، و در آثارشان به سیر و سیاحت پرداختم، آن‌چنان که گویى همچون یکى از آنها شدم، بلکه گویى من به خاطر آنچه از تجربیات تاریخ آنان دریافته‌ام، با اولین و آخرین آنها زندگی کردهام.»
با همه آنچه از اهمیت ثبت و بررسی تجربیات و تاریخ گذشتگان گفتیم متاسفانه در میان جوامع اسلامی و به ویژه نهادهای مدیریتی به این مهم که امروز در قالب پروژه‌های تاریخ شفاهی در دنیا مطرح است توجه لازم صورت نمی‌گیرد.
موسسه اطلس جامعه شیعی، با مشاهده این خلأ در حوزه تبلیغ جهانی اسلام و به طور خاص تشیع، تصمیم دارد با استفاده از روش‌های بروز تاریخ‌نگاری و ثبت تجربه، از چهره‌های شاخص این عرصه دعوت نماید تا ضمن انتقال تجربیات خود به فعالان این عرصه و نسل‌های بعد، به پیشرفت و بهبود فرآیند نشر معارف دینی کمک شایانی نمایند.
تاریخ شفاهی
چیست؟
تاریخ شفاهی (Oral History) یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است و به شرح و شناسایی وقایع، رویدادها و حوادث تاریخی بر اساس دیدگاه‌ها، شنیده‌ها و عملکرد شاهدان، ناظران و فعالان آن ماجراها می‌پردازد. تاریخ شفاهی حتی در صورت مکتوب شدن، خصلتی گفتاری دارد. در فرآیند مصاحبه تاریخ شفاهی دو عامل مصاحبه‌گر و راوی ارتباطی تنگاتنگ داشته و مصاحبه‌گر به عنوان یک شنونده‌ی فعال نقشی اساسی ایفا می‌کند تا راوی در فضایی آرام و بی‌دغدغه به شرح و بسط دیدگاه‌ها و شنیده‌های خود بپردازد. بدیهی است نقش مصاحبه‌گر در این میان، نقشی فعال و پویاست و گفتمان متقابل مصاحبه‌گر و راوی با بکارگیری شیوه‌های اصولی و استاندارد مصاحبه تاریخ شفاهی، به آشکار شدن زوایای پنهان تاریخ و بازسازی دوباره آن منجر می‌شود.
هدف ما
از انجام این پروژه
چیست؟
اعضای موسسه اطلس جامعه شیعی از سال ۱۳۹۷با انگیزه رسیدن به بینشی صحیح از فضای تبلیغ و نشر جهانی معارف اهل البیت «علیهم‌السلام» با بیش از ۱۰۰ چهره شناخته شده در این حوزه به گفتگو نشسته اند.
یکی از یافته‌های مهم این جلسات آن بود که تجربیات و یافته‌های ارزشمند چهره‌های شاخص و اثرگذار عرصه تبلیغ جهانی دین، تاکنون بصورت تخصصی و مدوّن ثبت و ضبط نشده است.
در ادامه با انجام پژوهش‌هایی پیرامون روش‌های روز تاریخ شفاهی و تجربه‌نگاری برآن شدیم تا به تفکیک مناطقی که مبلغین بین‌الملل در آن حضور داشته‌اند، در قالب مصاحبه‌های تصویری و صوتی، گزارشات و تجربیات چهره‌های پیشکسوت در این عرصه را تجمیع نماییم.
یکی از اقتضائات تاریخ‌نگاری آن است که مصاحبه‌کنندگان علی رغم داشتن چارچوب‌های فکری و عقایدی و سیاسی خاص خود، بدون در نظر گرفتن آن چارچوب ها با افراد دارای سلایق و علایق گوناگون به مصاحبه بنشیند و نهایتا بدون اعمال سلیقه و با امانت‌داری، محصول نهایی را به مخاطبین ارائه کنند.
بدیهی است که موسسه با در نظر داشتن ملاحظات اخلاقی و حرفهای و رضایت مصاحبه‌شونده، نسبت به انتشار محتوای جلسات تاریخ شفاهی به صورت عمومی یا تنها برای اعضای خانه مبلغین در قالب‌های صوتی، تصویری و یا مکتوب اقدام خواهد کرد.
در کنار این مصاحبه‌ها، تهیه آرشیوی از اسناد، تصاویر و دست‌نوشته‌های مبلغین، همچنین سفرنامه‌ها و خاطره‌نگاری‌های تبلیغی نیز در دستور کار قرار دارد.
حفظ و نگهداری از این اسناد و تطبیق آنها با مصاحبه‌ها و تهیه یک مجموعه چندرسانه‌ای از تاریخ شفاهی تبلیغ جهانی تشیع در هر منطقه، یکی از محصولات این پروژه خواهد بود.
در پایان، مشاهده آنچه از گذشته در دست داریم و قرار دادن آن در کنار وضعیت موجود، می‌تواند نگاهی جامع و دقیق‌تر جهت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی فعالیت‌های آینده به ما و مخاطبین این پروژه ارائه کند.
استاد حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمد تقی طباطبائی:
مسئله دین [یک] چیز فطری است، فطرت را به قول آقای جوادی آملی مثل صدای مادر از بین صداها به گوش بچه که می رسد این صدا آشنا است، می داند این صدای مادر خودش است، دین اسلام و مذهب هم یک همچین حالتی دارد، وقتی یک نفر حرف مذهبی بزند، گوش ها باز می شود، از لابلای حرف های دیگران حرف مذهب به گوش آشنا است.
استاد حجت الاسلام و المسلمین سید عباس صفوی:
.... من خیلی پیگیری کردم ببینم آیا یک مجموعه تجربیات تبلیغی مدوّنی وجود دارد دیدم واقعا نیست و یکی از ضعف های ما همین است .....تنها جایی که دیدم خیلی جالب و مدوّن است، مرکز اسلامی هامبورگ بود، خدا رحمت کند مرحوم شهید بهشتی را، وقتی من ورود کردم ،دیدم ایشان اینها را مدوّن کرده است و در خود آن مرکز [ الان موجود]است،....شهید بهشتی دقیقا بیان کردند من چه سالی آمدم اینجا، چه تجربیاتی کسب کردم، نقاط ضعف چه بوده است، نقاط قوت چه بوده است.
اخبار، رویدادها، تازه‌های نشر و خواندنی‌های دیگر از سراسر جهان در حوزه تشیع را در بلاگ ما دنبال کنید.