افغانستان کشوری در آسیای جنوبی است که آسیای شرقی، جنوبی، غربی و میانه را به هم متّصل میکند.[۱] جمعیت افغانستان حدود ۳۳ میلیون نفر[۲] و کابل پایتخت آن است. فارسی دری و پشتو زبانهای رسمی این کشور هستند.[۳] افغانستان از سه قوم بزرگ پشتون، تاجیک، هزاره و دیگر اقلیتهای قومی مانند ازبک و ترکمن تشکیل شده است.
اسلام دین رسمی افغانستان است. ۸۲ درصد مردم این کشور مسلمان (۸۲ درصد سنی و ۱۷ درصد شیعه)، و کمتر از ۱ درصد پیرو ادیان دیگر هستند.[۴]
اولین ارتباط مردم افغانستان کنونی با مسلمانان، به دوران مواجههی سپاه مسلمانان با امپراطوری ساسانی در سالهای ۲۸-۳۳ قمری برمی گردد. در آن زمان، مسلمانان با حاکمان مرو، هرات و بلخ در برابر گرفتن جزیه به صلح رسیدند.[۵] برخی از مورّخین معتقدند دو مذهب تسنن و تشیّع همزمان در افغانستان رواج یافته است. آنها بر این باورند که شیعیان هزاره با نامهی امام علی (ع)، به دین اسلام گرویدند.[۶] در مقابل، برخی گسترش شیعه در این کشور را مربوط به دوران بیعباس و مهاجرت علویان به خراسان[۷] و یا دوران صفویه میدانند.[۸] بیشتر شیعیان افغانستان شیعه امامیه هستند و اسماعیلیان نیز در برخی مناطقی حضور دارند. تعداد شیعیان بین ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت برآورد شده است.[۹] امروزه، شیعیان در چهار ولایت دایکندی، میدان، غزنی و بامیان در اکثریتاند.
از زمان حکومت عبدالرحمنخان (۱۲۷۹-۱۲۵۸شمسی) که شیعیان بهخصوص هزارهها به سختی سرکوب و کشتار میشدند، تا سقوط طالبان در ۱۳۸۰شمسی، شیعیان تحت فشار و آزار قرار داشتند. تا پیش از رویکار آمدن دوباره طالبان در آخرین روزهای مرداد ۱۴۰۰شمسی، وضعیت شیعیان به بهبودی نسبی رسیده بود، گرچه در دوران حکومت قبلی نیز حملات تروریستی متعددی علیه آنها صورت میگرفت. در آن دوره شیعیان در افغانستان چندین حزب، گروه اجتماعی، نهاد و مرکز دینی، رسانه، نمایندگان پارلمانی و اندکی مقام ارشد حکومتی داشتند.[۱۰] در دوران کنونی، احزاب و گروههای اسلامی و شیعی مانند حزب وحدت اسلامی، حزب حرکت اسلامی و شورای علماء شیعه در افغانستان فعالیت میکنند.
منابع:
[۱] Baxter, Craig (1997). “Chapter 1. Historical Setting”. Library of Congress Country Studies on Afghanistan. Archived from the original on 24 September 2012. Retrieved ۲۰۱۰-۰۶-۲۴.
[۲]اداره مرکزی آمار افغانستان، ۲۰۲۰.
[۳] “Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan”. ۲۰۰۴. Archived from the original on 28 October 2013. Retrieved ۱۳ June ۲۰۱۲.
[۴] “Chapter 1: Religious Affiliation”. The World’s Muslims: Unity and Diversity. مرکز تحقیقات پیو‘s Religion & Public Life Project. 9 August 2012. Archived from the original on 26 December 2016. Retrieved ۲۲ August ۲۰۱۸.
[۵] غبار، میرغلام محمد، «افغانستان در مسیر تاریخ»، تهران، نشر عرفان، ۱۳۹۲ش، صص۱۴۱-۱۵۱.
[۶] محقق ارزگانی، بررسی ریشههای تاریخی تشیّع در افغانستان، ۱۳۹۱ش، صص۱۱۶-۱۱۷.
[۷] دائره المعارف تشیّع، ج ۲، ۶۵۲.
[۸] موسوی، سیدعسکر، «هزارههای افغانستان»، ترجمه:اسدالله شفایی، قم، نشر اشک یاس، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۰.
[۹] بختیاری، محمدعزیز؛ «شیعیان افغانستان»، قم، انتشارات شیعه شناسی، ۱۳۸۵ش، صص۶-۷.
[۱۰] بهمنی قاجار، شیعیان افغانستان؛ روابط، جایگاه، جریانها و احزاب، ۱۳۹۲ش، ص ۴۳۳.