جمهوری ترکیه کشوری فراقاره‌ای در اوراسیا است. بخش بزرگ کشور یعنی آناتولی یا آسیای کوچک، در شمال غرب آسیا واقع شده و بخش کوچک آن نیز به نام تراکیه در منطقه‌ی بالکان قرار دارد. جمعیت ترکیه نزدیک به ۸۴ میلیون نفر می‌باشد.[۱] پایتخت این کشور شهر آنکارا و زبان اصلی مردم، ترکی (استانبولی) است. اتصال از سه طرف به دریا و ایفای نقش گذرگاه شمال غرب آسیا و اروپا، موقعیّت جغرافیایی راهبردی و حساسی به ترکیه بخشیده است.
تخمین زده شده که حداقل ۴۷ گروه مختلف قومی در ترکیه وجود دارند[۲] که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد آنها ترک[۳]، بین ۱۲ تا ۲۵ درصد کُرد[۴] و مابقی از سایر نژادها و قومیتها می‌باشند.
در اصلاحات قانون اساسی سال ۱۹۲۸میلادی، نام اسلام به عنوان دین رسمی کشور حذف و ضمن تأکید بر جدایی دین از سیاست، ترکیه کشوری با حکومت لائیک معرفی گردید. آمارها نشان می‌دهند که حدود ۹۶ درصد جمعیت این کشور مسلمان و ۴ درصد دیگر مسیحی، یهودی و پیرو سایر ادیان می‌باشند.[۵]
بین ۷۵ تا ۸۵ درصد مسلمانان ترکیه اهل سنت (عموماً پیروان مذهب حنفی) و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم شیعه (امامی و علوی) هستند.[۶] امروزه بیشتر شیعیان امامیه ترکیه در نزدیکی مرزهای ایران سکونت دارند.[۷]
پیروان علوی‌گری، که تلفیقی از تصوف و تشیع است، از نظر اصول اعتقادی در زمره‌ی شیعیان اثناعشری به حساب می‌آیند. با این وجود، شکل‌گیری جریان انحرافی در میان آنها و در نتیجه فاصله گرفتن از عمل به احکام فقه جعفری، باعث دوری هر چه بیشتر ایشان از تشیع امامیه گردیده است.[۸]
یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین مساجد شیعه در استانبول، مسجد «والده خان» است. همچنین، شهر ایغدیر مرکز شیعیان ترکیه محسوب شده و بیشتر مساجدِ شهر متعلّق به شیعیان می‌باشد.[۹] در کنار مساجد، مؤسسات و مراکز انتشاراتی شیعیان نیز در ترکیه فعالیت می‌کنند که مهمترین آنها دو گروه شیعه‌ی جعفری به نامهای گروه زینبیه (قدیمیترین گروه شیعه در ترکیه) و گروه کوثر (اولین مؤسسه‌ی رسمی شیعیان) می‌باشند.[۱۰]
پیروزی انقلاب اسلامی ایران تأثیر شگرفی بر هویت و فعالیت‌های شیعیان ترکیه داشته است. انقلاب اسلامی ایران از سویی روحیه‌ی خودباوری و پویایی جمعی را در شیعیان امامیه در ترکیه زنده کرده، و از سوی دیگر باعث شده است تا شماری از علویان که از بحرانهای فکری رنج می‌بردند نجات خویش را در پیوستن به مذهب امامیه ببینند.[۱۱]
منابع:
[۱] “Turkey Population (2020) – Worldometer”. www.worldometers.info. Retrieved 2020-05-10.
[۲] Mutlu, Servet (1996). “Ethnic Kurds in Turkey: A Demographic Study”. International Journal of Middle East Studies. ۲۸ (۴): ۵۱۷–۵۴۱. doi:۱۰.۱۰۱۷/S0020743800063819.
[۳] “Turkey”. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Retrieved ۱۳ October ۲۰۱۶.
[۴] Kirisci, Kemal; Winrow, Gareth M. (5 November 2013). The Kurdish Question and Turkey: An Example of a Trans-state Ethnic Conflict. Routledge. ISBN ۹۷۸-۱-۱۳۵-۲۱۷۷۰-۹.
[۵] تدوین واحد پژوهش و تألیف گیتاشناسی زیر نظر سعید بختیاری، اطلس جامه گیتاشناسی، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی، چاپ۱۳۸۹، ص۸۵.
[۶]The Word factbook- CIA
[۷]پرند، شادان، سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین المللی، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص۸۰.
[۸]https://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87)
[۹]فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵-۱۴۴.
[۱۰] https://fa.wikishia.net/view/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87#cite_ref-3
[۱۱] جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۹.
