تونس شمالیترین کشور قارّهی آفریقاست و نزدیک به ۱۲ میلیون نفر جمعیت دارد. [۱] زبان رسمی در این کشور عربی و پایتخت آن شهر تونس است. ۹۸ درصد مردم تونس از نژاد عرب-بربر و اقلیت باقیمانده نیز از نژادهای اروپایی و یهودی هستند. اسلام دین رسمی تونس است، و لذا ۹۸ درصد مردم این کشور مسلمان (اکثریت اهلسنت مالکی) و بقیه نیز مسیحی یا یهودی میباشند. [۲]
در قرن اول هجری قمری که کلّ مغرب عربی جزو قلمرو اسلامی قرار گرفت، شهر قَیْروان در تونس ساخته شد. این شهر تا مدتها بهعنوان مرکز فعالیت حکومتهای مسلمان در تونس و سرزمینهای اطراف آن به شمار میرفت. در طول تاریخ، سلسلههای مسلمان همچون ادریسیان و فاطمیان بر این کشور حکومت کردهاند. [۳]
حضور تشیّع در تونس به قرن اول ظهور اسلام برمیگردد. حتی قبل از تأسیس حکومتهای مسلمان در تونس، ساکنان اصلی این منطقه یعنی «بربرها»، از دوستداران اهل بیت (ع) به شمار میرفتند. بازتاب این محبّت را میتوان در قیامی که بعد از واقعهی کربلا به خونخواهی از امام حسین (ع) در تونس رخ داد، مشاهده کرد. [۴] امروزه، شیعیان تونس بیشتر در جنوب این کشور و در مناطقی مانند قابس، قبلی، قفصه، سوسه، مهدیه، و نیز شهر تونس زندگی میکنند. فعالیتهای تشکیلاتی شیعیان تونس در قالب مراکزی همچون مؤسسه اهل بیت (ع)، مؤسسه اسراء، و مرکز مطالعات فلسفی مسارات صورت میگیرد.
گسترش تشیّع در تونس در دهههای اخیر مرهون زحمات و تلاشهای دو شخصیت شیعی این کشور یعنی محمّد تیجانی سماوی و شیخ مبارک بعداش است، که هر دو بعد از مطالعات فراوان و بهرهگیری از دیدگاههای علماء به مذهب تشیّع گرویدند. [۵] تیجانی کتابهای ارزشمندی در اثبات حقانیت شیعه نگاشته است، مانند «آنگاه هدایت شدم» و «اهل بیت (ع) کلید مشکلها». همچنین، عبدالحفیظ البنّانی، محمد رصافی مقداد، عمادالدین حمرونی و حسنی شعیر نیز از جمله چهرههای برجستهی شیعی در تونس به شمار میآیند.
از زمان تسلّط فاطمیان بر این کشور، تشیّع و سنتهای آن از جمله سوگواری عاشورا بخشی از آئینهای اجتماعی مردم شده، و آنها ـ شیعه و سنّی ـ در ایام محرّم از برگزاری مراسم شادی خودداری میکنند. [۶]
منابع:
[۱] «World Population Prospects – Population Division – United Nations». population.un.org. بایگانیشده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
[۲] “Tunisia”. CIA World Factbook. ۱۹ October ۲۰۲۱.
[۳] بنیاد دایره المعارف اسلامی
[۴]خبرگزاری اهل بیت (ابنا)
[۵] شیعیان شمال و جنوب آفریقا، گزارش وضعیت تشیع در تونس، ص۱۱ – موسوعه من حیاه المستبصرین، ج۱، ص۴۴۴.
[۶]خبرگزاری اهل بیت (ابنا)