یمن کشوری در جنوب شبه جزیره عربستان و انتهای آسیای غربی است. پایتخت یمن شهر صنعا و جمعیت آن نزدیک به ۳۰ میلیون نفر میباشد.[۱] یمن کشوری عمدتاً قبیله‌ای است و به همین خاطر در بخش‌‌‌های شمالی آن حدود ۴۰۰ قبیله زیدی زندگی میکنند.[۲] در کنار نژاد عرب که اکثریت یمنی‌‌‌ها را شامل میشود، آفریقایی-عرب، جنوب آسیایی، اروپایی، ایرانی و نیز هندی سایر اقلیت‌‌‌های قومی این کشور را تشکیل می‌‌‌دهند.[۳]
طبق گزارش‌‌‌های منشتر شده، اسلام دین رسمی یمن است و بیش از ۹۹ درصد مردم این کشور مسلمان (اکثریت اهل سنت) هستند.[۴] از اینرو، ادیان دیگر همچون مسیحیت پیروان اندکی در این کشور دارند.[۵]
پیشینه‌‌‌ی ورود اسلام به یمن به قرن‌‌‌ها قبل برمی‌‌‌گردد زمانی‌‌‌که حضرت علی (ع) به عنوان فرستاده ویژه پیامبر اکرم(ص) به یمن آمد و بدین ترتیب مردم این منطقه به اسلام گرویدند.[۶] یمن در طول تاریخ اسلام همواره نقش مؤثری در گسترش اسلام ایفا نموده و مهد پرورش بزرگان تاریخ تشیّع همچون مالک اشتر[۷] و حجر بن عدی[۸] بوده است. شیعیان یمن از محبّین اهل بیت (ع) بوده‌‌‌اند و لذا جای تعجب ندارد که بدانیم ۳۴ نفر از شهدای کربلا در روز عاشورا اهل یمن بوده‌‌‌اند.[۹]
به صورت کلی، شیعیان یمن از سه فرقه‌‌‌ی امامیه، زیدیه و اسماعیلیه می‌‌‌باشند. زیدیه حدود ۳۵ درصد جمعیت این کشور را به خود اختصاص می‌‌‌دهند. از سال ۲۸۰ قمری که یک حکومت مستقل زیدی در این کشور پایه‌‌‌گذاری شد تا دوران معاصر، یمن به پایگاهی برای جریان فکری و نیز شخصیتهای زیدیه تبدیل شده است. السید حمود عباس المؤید مرجع فعلی زیدیه و بدرالدین الحوثی رهبری معنوی جنبش انصارالله دو چهره‌‌‌ی برجسته زیدیه در یمن هستند. همچنین، نهادهایی مانند مؤسسه علمی فرهنگی بدر[۱۰]،، مؤسسه الرسالیه[۱۱]، و تنظیم الشباب المؤمن[۱۲] جزو مراکز زیدیه در یمن به شمار میروند.
شیعیان امامی یمن در شهرهایی مانند عدن، صنعاء جوف، و برخی دیگر از نقاط یمن به صورت پراکنده زندگی میکنند[۱۳] ، و فعالیت آنان نیز زیر نظر سازمانی به نام رابطه الشیعه الجعفریه فی الیمن قرار دارد.[۱۴] دیگر سازمانهای شیعیان اثناعشری در این کشور عبارتند از المجمع الاسلامی الیمنی الشیعی[۱۵]، مؤسسه دار الزهراء علیها السلام للاعلام الثقافی، مدارس الجعفریه در عدن، دار احباب اهل البیت علیهم السلام در تعز و…
گروه سوم شیعیان یمن یعنی اسماعیلیان (بهره‌‌‌ها) در صنعاء، عدن، تعز، الحدیده و برخی استان‌های جنوبی حضور دارند. از مکان‌های مهم اسماعیلیان در یمن، ضریح حاتم الحضرات در حراز است که سالانه پذیرای تعداد زیادی از پیروان این فرقه از سراسر جهان است.[۱۶]
امروزه شیعیان در یمن با مشکلات عدیده‌‌‌ای دست و پنجه نرم میکنند. نداشتن امنیت جانی و مالی از سوی سلفیون و وهابیون، فشارها از جانب حکومت مانند بازداشت، اعدام و تبعید و نیز تخریب منازل تنها بخشی از رنج‌‌‌های شیعیان در یمن است.
منابع:
[۱] «Middle East :: Yemen — The World Factbook – Central Intelligence Agency». www.cia.gov. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
[۲] https://books.google.com/books?id=ncfIAAAAQBAJ&pg=PA7&dq#v=onepage&q&f=false
[۳] https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86
[۴] United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. Yemen: International Religious Freedom Report 2008.
[۵] “YEMEN 2012 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT” (PDF). U.S. Department of State.
[۶] طبری، تاریخ طبری، ج ۴، ص۱۲۶۲.
[۷] نصر بن مزاحم، پیکار صفین، ص۱۹۱.
[۸] مسعودی، مروج الذهب، ترجمهٔ ابوالقاسم پاینده، ج ۲، ص۸.
[۹] ابوحنیفه دینوری، اخبار الطوال، ترجمهی محمود مهدوی دامغانی، ص۲۹۱ – نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۲۰۰.
[۱۰]خمینی و خامنه‌ای، امامان انقلابیون یمن؛ مصاحبه‌ای با شهید دکتر مرتضی محطوری
[۱۱] مؤسسه الرسالیه
[۱۲] تنظیم الشباب المؤمن فی الیمن
[۱۳] شیعه الیمن
[۱۴]بررسی وضعیت سیاسی اجتماعی شیعیان یمن (۳)
[۱۵]المجمع الاسلامی الیمنی الشیعی
[۱۶]البهره و طائفه المکارمه فی الیمن
